| Laudacja prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza |
 |
|
Wielce Szanowna Pani Minister,
Panie Wojewodo, Panie Marszałku, Wysoka Rado z Panem Przewodniczącym na czele, Ekscelencjo księże arcybiskupie Panie, Panowie Profesorowie, Wielce Szanowni Goście, Drodzy Gdańszczanie, Nikt sam nie może nadać sobie żadnego odznaczenia. Nikt z nas nie posiada prawa ani mocy do udzielenia sobie takiej promocji. Tym bardziej za zasługi dla najpierw na wiele lat utraconej, a następnie odzyskanej Ojczyzny. Można jedynie spełnić warunki konieczne, by kandydować do tak arcyzaszczytnej roli. Najwyższe honory Rzeczypospolitej Polskiej są darem i wielkim wyróżnieniem. Przez wieki ofiarowane były tylko i wyłącznie szlachetnym oraz wspaniałym rodakom. Szanowni Państwo, To, że dzisiaj w Dworze Artusa honorujemy doktora Tomasza Niewodniczańskiego nie jest dziełem przypadku. Wpisał się on bowiem w historię Gdańska nie tylko w sposób symboliczny, ale mocny i dobitny. Jego zasługi w ratowaniu, analizowaniu i przenikliwym dokumentowaniu dzieł niezwykłej wagi dla naszego miasta i kraju są niezaprzeczalne. Jakie są owe zasługi? Jaki jest bilans dokonań Tomasza Niewodniczańskiego? Dlaczego mówi się o nim, że jest jednym z najbardziej liczących się kolekcjonerów europejskich, a jego zbiory uchodzą za najbardziej znaczącą prywatną kolekcję w Europie? Doktor Tomasz Niewodniczański urodził się we wrześniu 1931-go roku w Wilnie. Tu spędził dzieciństwo i lata szkolne przypadające na trudny w tym mieście czas drugiej wojny światowej. Wilno, a wraz z nim Tomasz Niewodniczański, przeżyło okupację litewską, sowiecką i hitlerowską. Nie zmieniając budynku szkoły uczył się po polsku, litewsku, rosyjsku i niemiecku. Uczestniczył też w tajnych polskich kompletach, jednak w 1944 roku mając 13 lat, razem z rodziną - zresztą jak wiele innych polskich rodzin - opuścił Wilno. Na zawsze - jak się później okazało - wyjeżdżał z miasta, gdzie czas odmierzały, organizowane, co roku w marcu słynne Kaziuki, gdzie Najświętsza Matka w Ostrej Bramie, wreszcie gdzie serce Józefa Piłsudskiego. Tomasz Niewodniczański nie trafił jednak, jak większość mieszkańców Wilna i okolic, do Gdańska. Do grodu nad Motlawą - a tak zdecydował los - zresztą ku naszej radości i dumie, wybitny Polak trafił przeszło pół wieku później. Tomasz Niewodniczański idąc w ślady ojca, Henryka, znanego fizyka jądrowego, po wojnie, rozpoczął studia w Krakowie, na Uniwersytecie Jagiellońskim na Wydziale Fizyki. Potem był staż na Wydziale Fizyki Politechniki Federalnej w Zurychu. Staż dodajmy, uwieńczony doktoratem. Przez wiele lat pracował w ośrodkach badań jądrowych, między innymi w Świerku pod Warszawą, kierując tam Samodzielnym Laboratorium. Wyjechał do Niemiec, gdzie ożenił się z Marią-Luizą z domu Zimon, uznaną profesor architektury na Uniwersytecie w Trewirze. Jak wiele kobiet w historii świata miała ona wpływ na późniejszą pasję męża, darowując mu w prezencie pierwszy eksponat do jego zbiorów. Tak rozpoczęła się droga kolekcjonera, a jego zbiorów nie powstydziłyby się dziś nawet najbardziej renomowane placówki muzealne. Pani Minister, Panie, Panowie, Doktor Tomasz Niewodniczański zbiera archiwalia, dokumenty pergaminowe, rękopisy, korespondencję, autografy znanych ludzi, starodruki, i książki z dedykacjami ich autorów. Jednak największą i najważniejszą część jego kolekcji stanowią zbiory kartograficzne. Map, planów, widoków miast oraz atlasów ma w swoich zbiorach ponad trzy i pół tysiąca egzemplarzy. Początkowo ograniczał się do kartografii związanej z ziemiami dawnej Rzeczypospolitej, a więc Koroną, Wielkim Księstwem Litewskim, Śląskiem, Ukrainą, Prusami i Inflantami, co mogło być wyrazem tęsknoty za opuszczonym krajem ojczystym, ale wkrótce rozszerzył swój zbiór o rzadkie mapy innych krajów i kontynentów. Między innymi rozpoczął gromadzenie materiałów związanych z Luksemburgiem, do którego przez lata należał Bitburg, w którym obecnie mieszka. Tomasz Niewodniczański działa naukowo w dziedzinie historii kartografii, uczestnicząc w konferencjach i publikując artykuły. Organizuje i sponsoruje badania w oparciu o swoje zbiory. Od wielu lat pracuje nad katalogiem drukowanych map dawnej Polski i terenów do niej należących. Eksponaty z jego zbiorów były wielokrotnie prezentowane na różnych wystawach - w Amsterdamie, Madrycie, Barcelonie, Mediolanie, Londynie, Berlinie, Krakowie, Wilnie i oczywiście w Gdańsku. Wielokrotnie odznaczany i wyróżniany - między innymi przez Ministra Kultury odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej, dyplomem Ministra Spraw Zagranicznych za wybitne zasługi dla kultury polskiej w świecie, także Komandorią Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Otrzymał również niemiecki Wielki Federalny Krzyż Zasługi, a także Litewski Order Zasługi. Dzisiejsza dekoracja Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Zasługi dla Rzeczypospolitej przyznawana cudzoziemcom i osobom posiadającym obce obywatelstwo, szczególnie zasłużonym dla naszego kraju jest wyrazem szacunku i wdzięczności dla działalności Tomasza Niewodniczańskiego. Jesteśmy pomni tego wszystkiego, co dokonał we współczesnej historii Polski i Europy na polu ratowania i dokumentowania archiwaliów. Wielce Szanowni Goście, Jako Prezydent Miasta Gdańska na cześć doktora Tomasza Niewodniczańskiego Wielkiego kolekcjonera, Męża nauki i miłośnika sztuki, Wiernego i oddanego swej pasji zbieracza, Świetnego badacza map, starodruków i rękopisów Wreszcie upartego łowcy autografów Zarządzam salwę z feluki, z której wystrzał tradycyjnie uświetnia wizytę najznamienitszych gości w naszym mieście. |